Στο ερώτημα τι είναι η φιλοσοφία και πως πρέπει να ορίσουμε το περιεχόμενό της, δεν συμφωνούν ούτε οι μεγάλοι φιλόσοφοι, ούτε οι εποχές που γέννησαν αξιόλογους φιλοσόφους και μεγάλες φιλοσοφικές αναζητήσεις και ιδέες. Όλοι σχεδόν οι μεγάλοι φιλόσοφοι, αντιλαμβάνονται τη φιλοσοφία μ’ έναν εντελώς προσωπικό τρόπο, και στο μόνο που συμφωνούν είναι ότι η φιλοσοφία αποτελεί την ύψιστη πνευματική δραστηριότητα του ανθρώπου, και τελικά την καλύτερη καταξίωσή του ως έλλογου όντος. Κάθε εποχή βέβαια στην πορεία της Ιστορίας, σχηματίζει την δική της εκδοχή για τον κόσμο και τα πράγματα και επομένως διαμορφώνει και εκφράζει την αντίστοιχη αντίληψη για την ουσία και το περιεχόμενο της φιλοσοφίας. Η ετυμολογική ανάλυση της λέξης φιλοσοφία (φιλείν + σοφία) δεν διαφωτίζει το περιεχόμενό της, όπως αυτή εκφράσθηκε με το λόγο και τη σκέψη των πρώτων, αλλά και των μετέπειτα φιλοσόφων στην ιστορία της φιλοσοφίας. Σ’ αυτή την πρώτη υποδήλωση η φιλοσοφία σημαίνει την αγάπη και την προτίμηση του ανθρώπου για την γνώση γενικά, ειδικότερα όμως για εκείνη την γνώση που δεν συνδέεται με χρησιμοθηρικούς σκοπούς. Αν δεχθούμε την ερμηνεία του Αριστοτέλη για την αρχή του φιλοσοφείν, ότι δηλαδή οι πρώτοι φιλόσοφοι, φιλοσοφούσαν «δια το ειδέναι το επίστασθαι εδίωκον και ου χρήσεως τινός ένεκεν», όπως επίσης και «δια το φεύγειν την άγνοιαν» ότι επιδίωκαν δηλαδή το «γνωρίζειν» και μάλιστα το «γνωρίζειν καλώς» και μόνο, και όχι εξ αιτίας κάποιας άλλης σκοπιμότητας ή χρησιμότητας, τότε είναι φανερό πως η φιλοσοφική δραστηριότητα του ανθρώπου υπερβαίνει πράγματι τη χρησιμοθηρία και την καθημερινότητα. Η φιλοσοφία και το φιλοσοφείν συνιστά υπέρβαση του χρηστικού τρόπου της ζωής και μαρτυρεί την βαθμιαία ωριμότητα της σκέψης και του λόγου, την κρίσιμη στιγμή που εκτιμά τη γνώση ως το πιο σημαντικό αγαθό. Επαρκής ορισμός της φιλοσοφίας δεν είναι δυνατόν να δοθεί, γι αυτό ίσως ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουμε την ουσία και το περιεχόμενό της είναι η σπουδή της ιστορικής διαδρομής της διανοητικής αυτής δραστηριότητας του ανθρώπου. Η φιλοσοφική δραστηριότητα εκδηλώνεται αρχικά κυρίως με τον διάλογο, τη δημόσια συζήτηση, και την ανάπτυξη ή αντίκρουση θέσεων και ισχυρισμών. Μέσα από τον Πλάτωνα, γνωρίζουμε πως φιλοσοφία αυτή την εποχή σημαίνει, μόρφωση και ειδική γνώση πάνω σε κάποιο γνωστικό αντικείμενο πχ. Γνώση της γεωμετρίας, της μουσικής ή της αστρονομίας, «περί την γεωμετρίαν ή τινα άλλην φιλοσοφίαν». Όποιος ασχολείται επομένως με τη σπουδή αυτών των αντικειμένων, αυτός φιλοσοφεί δηλαδή σπουδάζει και μορφώνεται. Πολλές αντικρουόμενες απόψεις, και πολύ κριτική, γύρω από το ζήτημα, κάτι απόλυτα φυσιολογικό σε μια ελεύθερη αγορά ιδεών και αντιλήψεων όπως ήταν τότε η Αθήνα. Ο Πλάτωνας θεωρεί τη φιλοσοφία γνώση επιστημονική «η δε φιλοσοφία κτήσις επιστήμης», και την ορίζει από διάφορες οπτικές και τονίζει ιδιαίτερα τη σταθερότητα της φιλοσοφικής γνώσης της ουσίας και του «καθ’ αυτό», δηλαδή της ιδέας, και την αντιπαραθέτει στη ρευστή και ασταθή γνώση των «ορατών και αισθητών». Κατά τον Αριστοτέλη είναι η σημαντικότερη λειτουργία του νου, η θεωρητική ενέργεια, στον θεωρητικό βίο, που συναντά τη μεγαλύτερη πνευματική ευδαιμονία για τον άνθρωπο. Αυτή ακριβώς η ενέργεια που περικλείει και αφορά όλες τις επιστήμες είναι η φιλοσοφία, και η χρήση του όρου κατηγοριοποιείται ως «φιλοσοφίαι θεωρητικαί», σε μαθηματική, φυσική, θεολογική. Σε μια πιο στενή έννοια, φιλοσοφία είναι η επιστημονική γνώση που κατέχει ο φιλόσοφος, η οποία σκοπεύει την έρευνα του κόσμου των όντων, «περί του όντος ή ον». Κατά τον Σωκράτη η γνώση αυτή εκφράζεται με ερωτήματα πρώτα απ’ όλα, δηλαδή ερευνητική διάθεση και συνεχή αναζήτηση της ουσίας των όντων. Ο φιλόσοφος δεν προτείνει λύσεις οριστικές, στην πραγματικότητα επισημαίνει και διερευνά τα αίτια, αναζητά την αιτιολογία τους. Οι φιλόσοφοι λοιπόν αντιμετωπίζουν ερωτήματα παρά προβλήματα, και καλούνται να δώσουν απαντήσεις, όχι όμως να δώσουν λύσεις, όπως θα έκανε πχ ένας οικονομικός επιστήμονας, όταν αντιμετώπιζε ένα οικονομικό πρόβλημα. Το «φιλοσοφείν» ίσως και να είναι προνόμιο ορισμένων ανθρώπων, προϋποθέτει όμως μερικές «απροϋπόθετες» αρχές, όπως η απαλλαγή του ανθρώπου από τις βιοτικές του ανάγκες στο πρακτικό επίπεδο, και προ πάντων ερευνητική διάθεση και γνήσιο ανυστερόβουλο ενδιαφέρον για την αναζήτηση των αιτίων. Η φιλοσοφία αντλεί την επιστημονική γνώση και την χρησιμοποιεί ως αφετηρία δημιουργίας νέων ερωτημάτων. Δεν ταυτίζονται σήμερα πλέον η φιλοσοφία με την επιστήμη, όμως η απουσία της μιας ή της άλλης αφήνει και τις δυο μετέωρες, μιας και όπως είπαμε η φιλοσοφία χρειάζεται γνώση για να δημιουργήσει ερωτήματα και να ερμηνεύσει, παρά να δώσει εξηγήσεις ή λύσεις, με πειράματα και παρατηρήσεις της πραγματικότητας και των φυσικών, οικονομικών, κοινωνικών κλπ φαινομένων. Η φιλοσοφία ενδιαφέρεται να ερμηνεύσει τις αιτίες, δηλαδή γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι και κυρίως τι είναι, τι σημαίνει όταν λέμε τι είναι τα πράγματα. Η φιλοσοφία στην ουσία επικυρώνει την γνώση, αφού η επιστήμη περιμένει την διαψευσιμότητα ή την επαληθευσιμότητα των προτάσεών της από την φιλοσοφική ανάλυση. Έτσι αποδεικνύεται, πως μόνο μέσω αυτής της ύψιστης πνευματικής δραστηριότητας, μπορεί κανείς να προσεγγίσει την αλήθεια, κάτι που προϋποθέτει σε ατομικό επίπεδο, δυνατή πίστη, και οξεία διορατικότητα, για να πετύχει την υπέρβαση των «αισθητών», και την είσοδο στον κόσμο των ιδεών, χωρίς να υπηρετεί καμιά χρηστικότητα, αναζητώντας να συνδέσει, την γνώση που έχει προσλάβει από τα φαινόμενα που εξελίσσονται στη φύση, στην κοινωνία των «όντων», με την κοσμική έννοια, τη σχέση δηλαδή της προσλαμβάνουσας γνώσης με τους νόμους του ανθρώπινου λογικού, πέρα απ’ το αισθητό που έτσι κι αλλιώς είναι μόνο το «είδωλο» των ιδεών, μια επαυξάνουσα πραγματικότητα, μια αέναη ροή εικονοποιημένων ενεργειών, που αναζητούν να αιτιολογηθούν και να ερμηνευθούν.
Γιώργος
Welcome.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου